ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ-ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Εισήγηση στην Παγκρήτια Συνάντηση Οικολογικών Οργανώσεων (Ηράκλειο, 20-2-2005).
Εισηγητής: Βαγγέλης Μαρκάκης, Περιβαλλοντικός Σύλλογος Ρεθύμνου
ΤΘ 34, 741 00 ΡΕΘΥΜΝΟ, Τηλ-Fax: 2831027216, κινητό: 6937254858, e-mail: kzaxa@reth.gr
Α: ΚΑΤΑΓΡΑΦΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗΣ
Εκτός από τους περιβόητους χώρους που πετάνε επισήμως οι δήμοι τα σκουπίδια τους (Κουρουπητός, "ΧΥΤΑ" Ρεθύμνου, Αμαρίου,
Πέρα Γαλήνοι Σισών κλπ) υπάρχουν και πολλές χιλιάδες μικρότεροι, αλλά όχι λιγότερο φρικτοί χώροι σε όλη την Κρήτη, όπου πετάνε οι πολίτες, οι εργολάβοι, οι βιοτέχνες κλπ, τα εξής:
1. Μπάζα από κατεδαφίσεις-ανακαινίσεις και οικοδομικές εργασίες: παλιά κουφώματα, είδη υγιεινής, καλοριφέρ, κομμάτια μπετόν, υλικά συσκευασίας οικοδομικών υλικών, μονωτικά, υδραυλικά-ηλεκτρολογικά (σωλήνες, σπιράλ, καλώδια κλπ), είτε χύμα είτε μέσα σε πλαστικά σακκιά που φαίνονται από μακριά και προκαλούν έντονη οπτική ρύπανση. (όχι τα «καθαρά» χώματα από εκσκαφές, αυτά συνήθως "βολεύονται" σε άλλους χώρους και δεν δημιουργούν πρόβλημα). Μαζί με τα παραπάνω υλικά πετάγονται ταυτόχρονα για συντομία-ευκολία και κοινά σκουπίδια που κάλλιστα θα μπορούσαν να πάνε στους κάδους.
2. Παλιές οικιακές συσκευές (ψυγεία, πλυντήρια, θερμοσίφωνες, σόμπες, κουζίνες, τηλεοράσεις κλπ)
3. διάφορα ογκώδη αντικείμενα (στρώματα, ντουλάπια, μεταλλικές και ξύλινες κατασκευές κάθε είδους)
4. Εγκαταλελειμμένα παλιά οχήματα κάθε είδους.
5. Μαζί με όλα αυτά πετάγονται και απόβλητα βιοτεχνιών (πχ ξυλουργείων), κτηνοτροφικών μονάδων, πτώματα ζώων κλπ
Ολα αυτά κοσμούν αυτή τη στιγμή τα πλάγια και τα, τα πρανή των δρόμων , τις όχθες, τα γεφύρια και τις κοίτες όλων των ρεμάτων και φαραγγιών, την είσοδο και έξοδο κάθε χωριού.
Ακόμα και στις περιπτώσεις που οι κάτοικοι στην πλειοψηφία τους δεν πετούν πλέον στους χώρους αυτούς τα ογκώδη αντικείμενα των παραπάνω κατηγοριών 2 και 3 αλλά τα αφήνουν δίπλα στους κάδους και τα παίρνει ανοικτό φορτηγό του δήμου σε αραιά χρονικά διαστήματα, το πρόβλημα εξακολουθεί να υπάρχει. Ο λόγος είναι ότι ένα ποσοστό των κατοίκων δεν πειθαρχεί επειδή:
- είτε ντρέπεται τους γείτονες που έχουν σπίτια ή γενικώς ιδιοκτησίες δίπλα στον κάδο, αφού το φορτηγό του δήμου θα κάνει μέρες ή βδομάδες να περάσει.
- είτε δεν τους βολεύει ο χρόνος που έχει υποδειχθεί από τον δήμο για συλλογή τέτοιων αντικειμένων (πολύ αραιά χρονικά διαστήματα).
- είτε δεν τους βολεύουν οι περιοχές, αν δεν επιτρέπεται να τα αφήνουν δίπλα στους κάδους αλλά τους έχουν υποδειχθεί ορισμένες μακρινές περιοχές συγκέντρωσης ογκωδών. ΄Ένας ανασταλτικός παράγων είναι η απόσταση και ένας άλλος η δυσαρέσκεια κάποιων ιδιοκτητών που συνορεύουν με αυτές τις περιοχές.
- είτε δεν είναι επαρκώς πληροφορημένοι (συνήθως όμως δεν φταίει αυτό)
Το πρόβλημα επιδεινώνεται από την παντελή απουσία οργάνωσης και αστυνόμευσης των παραπάνω χώρων, όχι μόνο των εντελώς παράνομων, αλλά και των ας πούμε "ημιεπίσημων" (αφού κανένας τέτοιος χώρος δεν είναι νομιμοποιημένος επίσημα). Αυτό έχει τα παρακάτω δυσμενή αποτελέσματα:
1. Να είναι ορατοί αυτοί οι χώροι από πολυσύχναστους δρόμους με όλες τις συνέπειες που αυτό συνεπάγεται για τον τουρισμό. Εδώ πρέπει να αναφερθεί ότι τελικά όλοι οι χώροι αυτοί είναι ορατοί, αφού μια αρκετά μεγάλη (και ποιοτική) μερίδα τουριστών φτάνει περπατώντας στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της Κρήτης.
2. Να αναμειγνύονται τα διάφορα υλικά και έτσι να δυσχεραίνεται η ανακύκλωσή τους. Για παράδειγμα, τα σιδερένια αντικείμενα πολλές φορές σκεπάζονται με μπάζα, οπότε δεν μπορούν να τα διαχωρίσουν και να τα πάρουν οι συλλέκτες σκράπ σιδήρου, οι οποίοι αλλιώς έρχονται απρόσκλητοι και ανέξοδα θα απήλλασαν αυτούς τους χώρους από κάθε σιδερένιο αντικείμενο.
3. Να είναι πολλές φορές δύσβατοι εσωτερικά πχ για τα συνηθισμένα αυτοκίνητα ακόμα και οι ημινόμιμοι χώροι, με αποτέλεσμα να πετιούνται ακατάστατα τα απόβλητα οπότε:
3.1. καταλαμβάνουν μεγαλύτερη περιοχή από όση πραγματικά θα χρειαζόταν,
3.2. γεμίζουν γρήγορα,
3.3. είναι ορατά τα απόβλητα από μακριά
Άμεση συνέπεια όλων των παραπάνω είναι να μην αποτελεί λύση η τοποθέτηση απαγορευτικών πινακίδων και πρόχειρη περίφραξη από πλευράς δήμων των χώρων, αφού συνήθως δεν υπάρχει ικανοποιητική εναλλακτική λύση για τους δημότες, με συνέπεια πολλές φορές να μεταφέρεται το πρόβλημα λίγα μέτρα παρακάτω ή κάπου εκεί κοντά.
Β: ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Από τη μελέτη των παραπάνω διαπιστώσεων προκύπτουν και οι προτάσεις για εξυγίανση της κατάστασης. Πρέπει να αναλάβουν κάποιοι εξουσιοδοτημένοι εκπρόσωποι όλων των δήμων της Κρήτης να ερευνήσουν στην Ελλάδα (και ίσως και στο εξωτερικό) τις τεχνικές και οικονομικές πλευρές και δυνατότητες για την λύση του προβλήματος σε επίπεδο Κρήτης.. Πάντως, η ορατή λύση σύμφωνα με τις παραπάνω διαπιστώσεις είναι η παρακάτω:
1. Πρέπει σε κάθε δήμο να επιλεγούν μερικοί χώροι προσυγκέντρωσης και, αν είναι δυνατόν, άλλοι για τα μπάζα και άλλοι για τα ογκώδη αντικείμενα. Για την επιλογή των χώρων θα πρέπει να ληφθούν υπ' όψιν πολλά κριτήρια, πάντως όμως, θα πρέπει να είναι σε λογικές-προσιτές αποστάσεις από όλους τους οικισμούς. Γι αυτό, ίσως πρέπει το κάθε χωριό να έχει έναν τέτοιο χώρο προσυγκέντρωσης αυτών των υλικών. Πάντοτε όμως να διασφαλίζεται η μη ανάμιξη των διαφορετικών υλικών ώστε να μην εμποδίζεται μετά η προώθησή τους προς επαγγελματίες που τα μαζεύουν. Η προϋπόθεση αυτή είναι κρίσιμη και για να επιτευχθεί χρειάζεται μια διαρκής και εντατική προσπάθεια ενημέρωσης του πληθυσμού. Μάλιστα, είναι πολύ σημαντικό αυτή η διαρκής ενημερωτική εκστρατεία να αρχίσει πρίν από κάθε άλλη ενέργεια και να διατεθούν αρκετά μεγάλα χρηματικά ποσά για την επιτυχία της. Από τους χώρους προσυγκέντρωσης, με επαρκή συχνότητα να μεταφέρονται από φορτηγά του δήμου σε έναν (για κάθε δήμο) πιο οργανωμένο κεντρικό χώρο συγκέντρωσης-διαλογής. Απαραίτητο είναι να αποκλειστεί η ορατότητα προς όλους αυτούς τους χώρους, με κατάλληλη χωροθέτηση-διαμόρφωσή τους ή και πυκνή περιφερειακή δεντροφύτευση.
2. Οι προαναφερθέντες πιο οργανωμένοι χώροι πρέπει να είναι ελεγχόμενοι, δηλαδή περιφραγμένοι και με τουλάχιστον ένα άτομο προσωπικό στον κάθε χώρο. Ο φύλακας αυτός θα ελέγχει και θα φροντίζει ώστε τα διάφορα υλικά να μπαίνουν με τάξη και οπωσδήποτε να συσσωρεύονται διαχωρισμένα κατά είδος. Από κει θα πρέπει να προωθούνται τα διάφορα είδη υλικών σε κατάλληλους επαγγελματίες (όπως πχ τα μέταλλα). Η ταφή όλων αυτών των υλικών αφ' ενός απαγορεύεται από την Ευρωπαϊκή και Ελληνική νομοθεσία, αφ' ετέρου οδηγεί σε αδιέξοδα (γεμίζουν γρήγορα οι ΧΥΤΑ, οι οποίοι ξέρουμε πόσο δύσκολο είναι να επεκταθούν ή να βρεθούν καινούργιοι χώροι για ΧΥΤΑ). Πχ Τα αδρανή υλικά είναι απαράδεκτο να πηγαίνουν στους ΧΥΤΑ. Επίσης, τα στρώματα και ξύλα μπορούν να καίγονται. Υπάρχουν ειδικοί καυστήρες για τέτοιους σκοπούς που είναι κατασκευασμένοι σε διάφορα μεγέθη ανάλογα με τις ανάγκες κάθε δήμου. Αρκεί βέβαια να καίγονται μόνο τα υλικά που πρέπει και όχι και άλλα που απαγορεύεται να καίγονται (πχ πλαστικά)
Όσον αφορά τους χιλιάδες μικρούς ή μεγαλύτερους χώρους ανεξέλεγκτης απόρριψης που υπάρχουν σήμερα παντού στο νησί, ακόμα κι αν έχουν σταματήσει να χρησιμοποιούνται, θα πρέπει να καθαριστούν-αποκατασταθούν διότι εξακολουθούν να δημιουργούν οπτική και αισθητική ρύπανση. Τα πεταμένα ογκώδη αντικείμενα πρέπει να ανασυρθούν από τα πρανή, τα ρυάκια και τους γκρεμούς και να μεταφερθούν στους νέους οργανωμένους χώρους. Αυτή η εργασία θα μπορούσε να οργανωθεί με την μορφή εργολαβίας για κάθε νομό και να είναι ολοκληρωμένη, δηλαδή να περιλαμβάνει και ταυτόχρονη διαμόρφωση του χώρου και περίφραξη.
Θα ήταν ευχής έργο να μπορούσε η Περιφέρεια Κρήτης και ο Ενιαίος Σύνδεσμος Διαχείρισης Απορριμμάτων Κρήτης να αναλάβει την πρωτοβουλία να καλέσει σε κοινή συνεδρίαση τους δημάρχους, νομάρχες, αντιδημάρχους και όποιους δημοτικούς συμβούλους επιθυμούν, με σκοπό την ενημέρωση, τον σχεδιασμό και τον συντονισμό των ενεργειών. Στη συνεδρίαση καλό θα είναι να κληθούν να παραστούν και τυχόν επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα των απορριμμάτων, πχ που μαζεύουν σκράπ σιδήρου, παλιά αυτοκίνητα κ. ά., εργολάβοι καθαριότητας, ιδιοκτήτες λατομείων, μεγαλοεργολάβοι οικοδομών, το ΤΕΕ κλπ. Στους εργολάβους οικοδομών θα πρέπει να γίνει σαφές ότι θα πρέπει επιτέλους να αρχίσουν να διαχωρίζονται τα καθαρά μπάζα από τα υπόλοιπα απορρίμματα της οικοδομής ή κατεδάφισης. (Σ' αυτό μπορεί και πρέπει να βοηθήσει και το ΤΕΕ). Τα καθαρά μπάζα μπορούν να πηγαίνουν σε μεγάλα λατομεία με τα οποία μπορούν να γίνουν συμφωνίες. Ταυτόχρονα θα πρέπει να γίνει και συμφωνία με τις εταιρείες έτοιμου μπετόν για την εξεύρεση σημείων σε όλο το νησί όπου θα ξεπλύνονται οι πρέσσες με προγραμματισμένο και οργανωμένο τρόπο. Γιατί τώρα, έτσι όπως γίνεται αυτή η δουλειά στα κρυφά και βιαστικά, αποτελεί άλλη μια μάστιγα σε πολλά σημεία στο πλάϊ επαρχιακών δρόμων.
Σύμφωνα με την πρόσφατη νομοθεσία (πρόκειται για εναρμόνιση με την αντίστοιχη Ευρωπαϊκή) είναι υποχρεωτικό να συγκροτηθούν ειδικοί φορείς (η νομοθεσία τους οναμάζει «Συστήματα») για την διαχείριση-ανακύκλωση των διαφόρων υλικών, κάτι που έχει ξεκινήσει σε άλλα μέρη της χώρας μας. ΄Ηδη έχουν συγκροτηθεί και λειτουργούν στην Αττική & ηπειρωτική Ελλάδα οι πρώτοι τέτοιοι φορείς με πρωτοβουλία μεγάλων γνωστών εταιρειών. Χρήσιμες πληροφορίες γι αυτό μπορούν να ζητηθούν από το ΥΠΕΧΩΔΕ και την Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης (μη κερδοσκοπική εταιρεία, τηλ.2108224481). Για παράδειγμα, έχει συγκροτηθεί ένας πανελλαδικός φορέας για την ανακύκλωση των υλικών συσκευασίας (δηλαδή χαρτιά, χαρτόνια, πλαστικά μπουκάλια κλπ). Ο φορέας αυτός λέγεται Ελληνική Εταιρεία Αξιοποίησης-Ανακύκλωσης, συμμετέχουν σ' αυτόν εκατοντάδες μεγάλες γνωστές εταιρείες και είναι υποχρεωμένος από το Νόμο να δεχτεί τα διάφορα υλικά , εφ' όσον τα συγκεντρώσουν οι δήμοι, πληρώνοντας μάλιστα το "διαφορικό κόστος". Δηλαδή δεν ευσταθεί πλέον το επιχείρημα-πρόφαση, που ακούμε πολλές φορές από τους δημάρχους, ότι δεν μπορεί πχ να γίνει ανακύκλωση χαρτιών-χαρτονιών γιατί είναι ακριβά τα μεταφορικά για να μεταφερθούν στην Αθήνα τα χαρτιά που θα συγκεντρωθούν. Προφανώς κανένας δήμαρχος δεν είναι ενημερωμένος για τις εξελίξεις αυτές. (Το τηλέφωνο του φορέα αυτού είναι 2108010962).
