Σισες

Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος από το www.aimonas.gr

Ελληνοϊταλικός πόλεμος

Κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο αρκετοί Αϊμωνιώτες πολέμησαν στα Αλβανικά βουνά. Πολέμησαν ο Βασίλειος Αντ. Σαμόλης που μειώθηκε η ακοή του μετά από έκρηξη οβίδας, ο Εμμανουήλ Μ. Φλουρής ή Μιχαλομανόλης ο οποίος τραυματίστηκε και οι Μιχαήλ Τζεδάκης ή Μιχός και Μιχαήλ Ι. Φλουρής ή Ορφανομιχάλης, οι οποίοι έμειναν ανάπηροι.

Η οδύσσεια ενός πολεμιστή

O Ιωάννης Χ. Τερζάκης ή Ντερτζογιάννης ο νεότερος κατά την οπισθοχώρηση από την Αλβανία, έφθασε στην Αθήνα μαζί με τη μονάδα του. Έμειναν σε στρατόπεδο μέχρι που έφθασαν Γερμανοί και εγκατέλειψαν όλοι το στρατόπεδο. Έτσι έχασε όμως το καράβι για να γυρίσει στην Κρήτη και την επόμενη μέρα μπλοκάρισαν οι Γερμανοί την θαλάσσια συγκοινωνία. Αναγκάστηκε τότε μαζί με άλλα έντεκα άτομα να ναυλώσουν ένα καΐκι το οποίο χρειάστηκε δώδεκα μερόνυχτα να φθάσει στην Κρήτη. Ύστερα από μερικές μέρες εκδηλώθηκε η επίθεση κατάληψης της Κρήτης από τον αέρα. Χωρίς να χάσει καιρό, πρωτοπορεί για να λάβει μέρος στη Μάχη του Λατζιμά. Μετά από τρεις μέρες επέστρεψε στο χωριό κατάφορτος από οπλισμό που είχε πάρει από νεκρούς αλεξιπτωτιστές, τους οποίους ο ίδιος είχε σκοτώσει. Αμέσως μετά διέγειρε αρκετούς χωριανούς και πήγαν στον Ξεροπόταμο (λίγο έξω από το Ηράκλειο τότε, σήμερα προάστιο). Μαζί του ήταν ο Βασίλειος Ν. Τερζάκης, ο Ιωάννης Μ. Λιναρίτης, ο Βασίλειος Μ. Λιναρίτης και ο Δημήτριος Μ. Φλουρής. Ο Ιωάννης Χ. Τερζάκης πέθανε δυστυχώς μετά από κακουχίες σε ηλικία μόλις 36 ετών.

Σοβαρό δείγμα πατριωτισμού

Ο Ιωάννης Ν. Ρουμπάκης ή Νταρογιάννης είχε πολεμήσει στη Μικρασιατική εκστρατεία. Στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο είχε πάει πάλι εθελοντής. Επίσης οργανώθηκε και στην Εθνική Αντίσταση της περιοχής για να προσφέρει τις υπηρεσίες του. Τιμήθηκε με το παράσημο του Αγωνιστή της Εθνικής Αντίστασης.

Η Εθνική Αντίσταση στον Αΐμονα

Μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Ναζί οργανώθηκαν σε κάθε χωριό και κάθε πόλη ομάδες αντίστασης. Στον Αΐμονα γινόταν συσκέψεις στο σπίτι του Συγλετογιώργη στα Ντερζανά (περιοχή του χωριού) με πλήρη μυστικότητα. Αργότερα συνεργάστηκαν με την ομάδα του Δημητρίου Α. Κοντογιάννη, που αναγνώρισαν και ως οπλαρχηγό. Έδρασαν σε διάφορους τομείς και οι περισσότεροι έλαβαν μέρος στην εκκαθαριστική επιχείρηση κατά την αποχώρηση των Γερμανών και συντέλεσαν στην επιβολή της τάξης στο Ρέθυμνο. Πολλοί από αυτούς τιμήθηκαν με παράσημο. Καθοδηγητής τότε ήταν ο γραμματέας Θεόδωρος Εμ. Σαμόλης. Επίσης ο Αποστόλης Μ. Τερζάκης που ζούσε στο Ηράκλειο είχε σημαντική θέση στο αντάρτικο του Μανόλη Παντουβά ενώ η γυναίκα του Ελένη λέγεται ότι υπήρξε αντάρτισσα.

Ελεύθερο φρόνημα

Κάποτε ακούστηκε μια πληροφορία ότι ερχόταν Γερμανοί από τις Σίσες και τρέξανε πάρα πολλοί από τα γύρω χωριά να τους εμποδίσουν. μεταξύ αυτών ήταν ο Ανδρέας Κοντογιάννης και ο Γεώργιος Μ. Τερζάκης ή Δήμαρχος. Προχωρώντας όλοι μέσω του χωριού Αλόιδες προς Σταυρό, ένα διάσελο πέρασμα προς Σίσες, έτυχε να επιστρέφει ο τότε Διοικητής του Αστυνομικού Σταθμού Γενί – Γκαβέ (Δροσιά) Χαροκόπος και τους είπε ότι η πληροφορία ήταν ψεύτικη.

Μια άλλη φορά ακούστηκε ότι ερχόταν Γερμανοί από τα Ξάφια, ακολουθώντας παραπλανητικό δρομολόγιο, για να αιφνιδιάσουν τους χωριανούς. Οι χωριανοί μεταξύ των οποίων ήταν και ο Παπά – Γιάννης Συγλέτος και ο Γεώργιος Χ. Τερζάκης (Τσαγκάρης) έτρεξαν να τους εμποδίσουν. Όμως η πληροφορία ήταν πάλι ψεύτικη.

Σίγουρα θα συνέβησαν πολλές φορές παρόμοια περιστατικά που από τη μια εκφράζανε το φόβο και από την άλλη το αδούλωτο φρόνημα του λαού.

(Διήγηση Ανδρέα Ε. Κοντογιάννη)

Σύλληψη ανδρών του χωριού για εκτέλεση

Κάποτε μάζεψαν οι Γερμανοί όλους τους χωριανούς στην πλατεία. Διαλέξανε 30 άντρες και νέους και τους οδήγησαν στου Αϊ – Γιάννη το Λακκί για εκτέλεση. Αφού τους έθεσαν κάτω από έλεγχο φρουρών, ήρθαν σε επικοινωνία με την Κουμαντατούρ στο Ρέθυμνο ζητώντας οδηγίες για εκτέλεση. Για καλή τους τύχη βρισκόταν στην Κουμαντατούρ ο Φρούραρχος της περιοχής κάποιος Γερμανός λοχίας με το όνομα Σήφης (Josef) και βεβαίωσε ότι στον Αΐμονα οι άνθρωποι ήταν φιλήσυχοι και δεν έπρεπε να γίνει κάτι τέτοιο. Πράγματι πείστηκαν στην Κουμανταντούρ και έδωσε εντολή να αφεθούν ελεύθεροι όλοι οι συλληφθέντες. Οι Γερμανοί αφού τους ταλαιπώρησαν μέχρι το διπλανό χωριό Χώνος που τους οδήγησαν τους άφησαν ελεύθερους, κρατώντας μόνο μερικούς που οδήγησαν στις φυλακές για διάφορες παραβάσεις.

Άγριος ξυλοδαρμός

Όταν χρειαζόταν οι Γερμανοί μεταφορικά ζώα πήγαιναν στα γύρω χωριά και επιτάσσανε όσα βρίσκανε. Κάποτε φθάσανε στο σπίτι του Ντερτζοβασίλη όπου βρισκόταν η γυναίκα του Διονυσία (Δοσία). Την ρώτησαν για το γαϊδούρι τους και εκείνη είπε πως δεν έχουν. Αυτοί όμως είχαν δει το σαμάρι του ζώου, της το έδειξαν και άρχισαν να την χτυπούν αλύπητα. Ευτυχώς μπήκαν στη μέση γείτονες και εξήγησαν στους Γερμανούς ότι το γαϊδούρι δεν έκανε για την δουλειά τους.

Καλόπιασμα

Στις 15 Αυγούστου 1944, λίγο πριν την εγκατάλειψη της Κρήτης από τους Γερμανούς, κατέβαινε μια διμοιρία Γερμανών από τα καιγόμενα Ανώγεια νότια του χωριού. Σταμάτησαν στα Ντερτζανά (περιοχή του χωριού) και κάποιοι χωριανοί απομακρύνθηκαν ενώ άλλοι ανησύχησαν. Ο Αντρέας Κοντογιάννης που ήταν εκεί δίπλα στο σπίτι του σκέφτηκε πως ήταν ίσως επικίνδυνο να τραπεί σε φυγή. Πήρε ένα πιάτο κοκκινιστό κρέας και κρασί για να τους κεράσει αλλά εκείνοι όμως αρνήθηκαν. Έφαγε τότε ένα μεζέ και ήπιε κρασί για να τους δείξει πως δεν ήταν δηλητηριασμένα. Έφαγαν και ήπιαν και αυτοί ευχαριστημένοι και δεν άργησαν να φύγουν οπότε ανακουφίστηκαν όλοι οι χωριανοί.

Ανωγειανοί στον Αΐμονα

Μετά το ολοκαύτωμα των Ανωγείων από τους Γερμανούς οι κάτοικοι σκορπίστηκαν στα γύρω χωριά. Πολλοί ήρθαν και στο χωριό και μείνανε αρκετό καιρό. Μερικοί από αυτούς ήταν: Συκιώτηδες, Σαμόληδες, Σπαχήδες, Βουϊδάκηδες Μεμεντρίκηδες – Μακρήδες (Καλλέργηδες). Στο διάστημα που έμειναν στον Αΐμονα πέθαναν ένας άνδρας και μια γυναίκα. Αργότερα πήραν τα οστά τους στ’ Ανώγεια. Τον άντρα τον έλεγαν Στεφανή Σαμόλη.

Η εκτέλεση στα Σείσαρχα

Τα Σείσαρχα υπαγόταν στο δήμο Ανωγείων του Ν. Ρεθύμνης και εκεί κρατούσαν οι Γερμανοί αρκετούς άνδρες για αγγαρεία. Ο Δημήτριος Σαμόλης ή Μπίρμπης γιος του Αλέξανδρου ή Αλεξανδρή είχε πάει στα Σείσαρχα για να πάρει τον γάιδαρο τους πίσω. Οι Γερμανοί τον συνέλαβαν και τον ανάγκασαν να κάνει αγγαρίες. Αργότερα ήρθαν ο πατέρας του Αλέξανδρος Σαμόλης ή Αλεξανδρής και ο δάσκαλος Βασίλειος Ν. Τζεδάκης ή Στεφανοβασίλης για να βρει και αυτός το ζώο του. Συνελήφθηκαν όμως και οδηγήθηκαν στην εκκλησιά μαζί με τους άλλους κρατούμενους. Ο Δημήτριος Σαμόλης κατάφερε να διαφύγει και ενώ τον πυροβολούσαν οι Γερμανοί. Τους υπόλοιπους τους εκτέλεσαν όλους ανυποψίαστα, μάλλον για να εκδικηθούν για άλλη μια φορά το θάνατο του Γερμανού φρούραρχου του Γενί – Γκαβέ (σήμερα Δροσιά) Σήφη (Josef) από Ανωγειανούς αντάρτες. Από την εκτέλεση γλίτωσε κάποιος που έπεσε κάτω μόλις άρχισε το εκτελεστικό πυρ. Κατά κάποια πληροφορία οι εκτελεσθέντες ήταν 17 άτομα.